Oplichters verdienden miljoenen in 2022. Zo werken crypto pump & dumps

Vanwege het gemak van het lanceren van een token en de hoge graad van privacy, zijn pump & dumps mateloos populair in de jonge cryptowereld. Blockchain-analysebedrijf Chainalysis heeft berekend dat 24% van de nieuwe tokens in 2022 nep waren. Oplichters verdienden hiermee tientallen miljoenen.

Zo oud als de financiële markten zelf

Pump & dumps zijn bijna zo oud als financiële markten zelf; in de tijd van de V.O.C. vond er in Amsterdam een levendige handel in aandelen plaats, waarbij de prijzen snel konden stijgen wanneer bericht kwam dat er met specerijen volgeladen schepen onderweg waren naar Amsterdam. De aandelenprijzen konden kelderen wanneer bekend werd dat de schepen de tocht vanuit het Oosten niet hadden gehaald. 

Het gebrek aan communicatiemiddelen en de emotie in de markt zorgden ervoor dat fraudeurs vrij spel hadden. Er zijn verschillende gevallen bekend waarin koopmannen geruchten verspreidden om de prijs te beinvloeden, zowel positief als negatief. Door ‘fake news’ te verspreiden dat er een record aantal schepen op korte termijn zou aanleggen in Amsterdam, schoten de prijzen omhoog. In alle euforie verkochten de fraudeurs hun aandelen en realiseerden daarmee flinke winsten. Na verloop van tijd kreeg de markt door dat de geruchten niet bleken te kloppen, waarna de euforische stemming wegebte en de marktprijzen kelderden. Een hype creeëren en op het hoogtepunt verkopen, een klassieke pump & dump.

Pump & dumps met crypto

Hoewel pump & dumps van alle tijden zijn, heeft crypto het concept naar een heel nieuw niveau kunnen brengen. Dit vanwege drie redenen:

• De eenvoud van het lanceren van tokens
• De privacy die de blockchain biedt
• De transparantie van de blockchain

Crypto is van ver gekomen; waar wallets zo’n tien jaar geleden nog schaars waren en transacties in zwarte command-prompts moesten worden ingevoerd, is crypto anno 2023 relatief gebruiksvriendelijk. Er zijn tientallen wallets beschikbaar en er genoeg informatie op het web te vinden. Met een beetje gezond verstand – en zonder programmeerkennis – heb je met enkele Youtube filmpjes binnen een half uur je token op de Ethereum-blockchain staan.  

De tweede reden is de privacy die de blockchain biedt. In het digitale grootboek staan geen namen, maar adressen; lange letter-cijfercombinaties die de persoonlijke identiteit van mensen verhult. Dit maakt het voor fraudeurs erg aantrekkelijk om pump & dumps te lanceren. Bovendien kunnen de fraudeurs ook niet gestraft worden; met alle gemak maken zij een nieuw adres aan. Daarnaast zijn er op die decentrale blockchain ook decentrale cryptobeurzen te vinden waarop gehandeld kan worden. Dit zijn beurzen als Kraken, Binance en Bitvavo, maar dan zonder centraal gezag. KYC – Know Your Customer – is ook niet nodig; je handelsaccount is je privacy-vriendelijke cryptowallet.

Ook de transparantie van de blockchain komt fraudeurs erg goed uit; alle transactie-informatie is immers openbaar. Drijven fraudeurs samen de prijs op door waardeloze tokens tegen ‘echte’ ethers te verhandelen, dan zullen mensen in de markt denken dat er levendige handel plaatsvindt. Alles dat op de blockchain gebeurt, kunnen zij immers zélf verifiëren. De slachtoffers willen ook mee-profiteren van de hype rondom deze ‘nieuwe’ token en besluiten in te stappen. Als er genoeg geld verdiend is door de fraudeurs, stappen ze uit en laten ze de slachtoffers met de waardeloze tokens achter. 

Chainalysis: ‘Een kwart van de nieuwe tokens in 2022 was fraude’

Om de omvang van de pump & dump-fraude over 2022 te bepalen, heeft Chainalysis alle nieuwe tokens op de twee meest gebruikte blockchains geanalyseerd; Ethereum (ETH) en Binance Smart Chain (BNB). In totaal zijn er meer dan 1,1 miljoen nieuwe tokens gelanceerd, waarvan het overgrote gedeelte überhaupt geen tractie heeft gekregen. Deze tokens zijn daarom buiten beschouwing gelaten. Als maatstaf het blockchain-analyse bedrijf de  ‘levensvatbaarheid’ van tokens aangehouden: tokens die minimaal tien keer verhandeld zijn in vier opeenvolgende handelsdagen in de week na lancering. Van de ruim 1,1 miljoen tokens, bleven er 40.521 over.

Om vervolgens als pump & dump geclassificeerd te worden, houdt Chainalysis aan dat binnen een week meer dan 90% van de waarde verdampt moet zijn. (Je zou zelfs nog kunnen beargumenteren dat dit een conservatieve aanname is.) Van de ruim 40 duizend tokens, voldeden 9.902 – oftewel 24% van het totaal – aan deze criteria. De analyse van Chainalysis wijst uit dat deze tokens door een relatief kleine groep zijn gecreeerd. De 9.902 tokens zijn terug te herleiden naar slechts 445 personen of groepen, die miljoenen verdiende met deze vorm van oplichting. Het analysebedrijf schat dat oplichters in totaal zo’n $30 miljoen hebben verdiend door de prijzen op te drijven, op tijd uit te stappen en investeerders met de gebakken peren te laten zitten.